Czyny nieuczciwej konkurencji w zamówieniach publicznych
Przestrzeganie reguł uczciwej konkurencji odgrywa ważną rolę w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego i to zarówno z punktu widzenia zamawiających, jak i wykonawców.
Na podstawie aktualnego orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) przedstawione zostaną istotne aspekty związane z problematyką czynów nieuczciwej konkurencji w postępowaniach przetargowych.
Obowiązek zorganizowania przetargu z uwzględnieniem zasad uczciwej konkurencji
Art. 7 ustawy Prawo zamówień publicznych („PZP”) nakłada na zamawiającego obowiązek przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji i równe traktowanie wykonawców oraz zgodnie z zasadami proporcjonalności i przejrzystości.
Z naruszeniem zasad uczciwej konkurencji po stronie zamawiającego mamy do czynienia w sytuacjach, gdy opis przedmiotu zamówienia zostanie sformułowany w taki sposób, że jego warunki będzie mógł spełnić tylko jeden wykonawca, o ile nie jest to uzasadnione realnymi, niezbędnym i niedającymi się zaspokoić w inny sposób potrzebami zamawiającego.
Nie jest dopuszczalna sytuacja, w której zamawiający opisuje przedmiot zamówienia, ograniczając w istotny sposób konkurencję, podczas gdy inny niż opisany w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia sposób wykonania tegoż zamówienia pozwoliłby mu uzyskać ten sam efekt, a jednocześnie większa ilość wykonawców uzyskałaby dostęp do zamówienia (por. wyrok KIO z 11 grudnia 2017 r., sygn. akt KIO 2478/17).
Złożenie oferty w przetargu jako czyn nieuczciwej konkurencji
Przy przygotowywaniu oferty na potrzeby zamówienia publicznego należy mieć na względzie, że w określonych przypadkach może ona zostać uznana za czyn nieuczciwej konkurencji, co w konsekwencji prowadzić będzie do odrzucenia oferty przez zamawiającego.
Obok innych przyczyn odrzucenia oferty, takich jak m.in. niezgodność z ustawą czy z SIWZ, art. 89 ust. 1 PZP w pkt 3 przewiduje, że zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy, jeżeli jej złożenie jest czynem nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Taki stan zachodzi, jeśli treść lub sposób złożenia oferty jest sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami i prowadzi do zagrożenia lub naruszenia interesu innego przedsiębiorcy lub klienta. Przy ocenie, czy konkretna oferta może zostać zakwalifikowana jako czyn nieuczciwej konkurencji, należy odwoływać się do przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji („UZNK”).
Co istotne, czyny nieuczciwej konkurencji mogą przybrać zarówno postać działań stypizowanych w poszczególnych przepisach UZNK lub też wynikać ze spełnienia kryteriów klauzuli generalnej z art. 3 tejże ustawy.
Ogólnie rzecz biorąc za czyn nieuczciwej konkurencji uznaje się takie okoliczności jak manipulacje ceną, czy kryteriami oceny ofert, które stanowią podstawę wyboru danego wykonawcy i w sposób oczywisty wskazują na zachowania nieuczciwe, powodujące wyeliminowanie z rynku innych przedsiębiorców (por. wyrok KIO z 23 stycznia 2018 r., sygn. akt KIO 49/18).
Podkreślić należy, że zamawiający ma obowiązek odrzucenia każdej oferty, której złożenie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, niezależnie od tego, czy ma ona wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (por. wyrok KIO z 14 marca 2017 r., sygn. akt KIO 373/17). Odrzuceniu podlegać będą zatem również te oferty, które ostatecznie tak nie mogłyby zostać wybrane jako najkorzystniejsze, a zamawiający musi przy tym wskazać, z jakim czynem nieuczciwej konkurencji mamy do czynienia i na czym on w okolicznościach konkretnej sprawy polega (por. wyrok KIO z 13 marca 2017 r., sygn. akt KIO 340/17).
Wśród najczęściej występujących czynów nieuczciwej konkurencji wymienić można:
- oferowanie rażąco niskiej ceny czy stosowanie dumpingu cenowego, czyli oferowania towaru lub usługi poniżej kosztów ich wytworzenia czy zakupu,
- wskazywanie nierealnych okresów gwarancji lub terminów przydatności produktu tylko po to, aby zdobyć większą liczbę punktów w jednej z ocenianych przez zamawiającego kategorii,
- podawanie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji na temat oferowanych towarów lub usług,
- zawarcie zmowy przetargowej w celu ograniczenia konkurencji.
W dalszych tekstach z cyklu „Czyny nieuczciwej konkurencji w zamówieniach publicznych” zaprezentowane zostaną czyny nieuczciwej konkurencji, które najczęściej są podstawą odrzucenia oferty wykonawcy na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 3 PZP: