Odsetki ustawowe i terminy płatności w polskim prawie

A.  Kodeks cywilny

Od 1 stycznia 2016 r. odsetki ustawowe, należne w przypadku braku innych postanowień umownych – zgodnie z art. 359 § 2 KC – są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

W pierwszej połowie 2016 r. wysokość odsetek ustawowych wynosi zatem 5%.

Zmianie uległa również regulacja dotycząca maksymalnej wysokości odsetek wynikających z czynności prawnej. Obecnie nie mogą one w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. W przypadku ustalenia w umowie wyższej wysokości odsetek, należą się odsetki maksymalne.

Na nowo określono wysokość odsetek, które należą się w przypadku opóźnienia ze spełnieniem świadczenia pieniężnego (art. 481 KC).

Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie jest oznaczona w umowie, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.

Obecnie odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 7%.

Odsetki maksymalne za opóźnienie nie mogą natomiast w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, w przeciwnym razie należą się odsetki maksymalne za opóźnienie.

 W art. 481 § 2³ KC zastrzeżono, że postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

 B. Terminy zapłaty w transakcjach handlowych

Z dniem 1 stycznia 2016 r. zmianie uległy także niektóre przepisy ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

Wprowadzono m.in. zasadę, że termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Wyjątki dopuszczalne są jedynie, gdy strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

W przypadku gdy strony przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni od dnia spełnienia swojego świadczenia niepieniężnego i doręczenia dłużnikowi faktury.Jeśli natomiast strony nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

Ustawa w nowym brzmieniu zawiera definicję odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, które są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych, tj. w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2016 r wynoszą 9,5% w skali roku.

W nowym art. 9 ww. ustawy ograniczono termin na zbadanie towaru lub usługi celem potwierdzenia ich zgodności z umową do maksymalnie 30 dni od dnia otrzymania towaru lub usługi.

Ustawa przewiduje również rekompensatę za koszty uzyskiwania należności, która przysługuje wierzycielowi od dnia nabycia uprawnień do żądania odsetek. Może on żądać od dłużnika zryczałtowanej kwoty odpowiadające równowartości 40 EUR. Oprócz tej kwoty wierzycielowi przysługuje również poniesionych kosztów przewyższających tę kwotę „w uzasadnionej wysokości”.

W uchwale z 11 grudnia 2015 r. (sygn. akt III CZP 94/15) Sąd Najwyższy uznał, że rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana  w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013, poz. 403), przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Ponadto wskazał, że roszczenie o rekompensatę w wysokości 40 euro powstaje po upływie terminów zapłaty ustalonych w umowie lub ustalonych zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 4 tej ustawy.