Nowe zasady postępowania w sprawie uznania klauzul umownych za niedozwolone

5 sierpnia 2015 r. została uchwalona nowelizacja polskiej ustawy prawo o ochronie konkurencji i konsumentów z 16 lutego 2007 r. (uokik), w której dodano Dział III, dotyczący zakazu stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umownych.

Zmianie uległa przede wszystkim procedura uznawania postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Dotychczas rozstrzygał w tym zakresie Sąd Okręgowy w Warszawie – sąd ochrony konkurencji i konsumentów na podstawie przepisów zawartych w Tytule VII Dziale IVb kodeksu postępowania cywilnego.

Według nowych regulacji o uznaniu postanowienia za niedozwolone będzie orzekał Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w drodze decyzji administracyjnej.

Należy jednak wskazać, że uchylenie przepisów KPC o postępowaniu przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów nastąpi dopiero po upływie 10 lat od dnia ogłoszenia ustawy, tj. 16 października 2025 r. Do tego czasu będą istnieć dwa odrębne reżimy postępowania – sądowe oraz administracyjne.

Postępowanie administracyjne ma trwać znacznie krócej niż sądowe – stosownie do art. 99e uokik powinno być ono zakończone w terminie 4 miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej nie później niż w terminie 5 miesięcy od jego wszczęcia. Postępowanie nie będzie jednak wszczynane, jeśli od końca roku, w którym zaprzestano stosowania niedozwolonych, upłynęły 3 lata.

Oprócz samego stwierdzenia abuzywności danego postanowienia Prezes UOKiK może ponadto zobowiązać przedsiębiorcę do poinformowania konsumentów, będących stronami umów zawartych na podstawie takiego wzorca, o uznaniu za niedozwolone postanowienia tego wzorca, do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji, jak również nakazać publikację decyzji na koszt przedsiębiorcy.

Szczególnie dotkliwa dla przedsiębiorców stosujących klauzule niedozwolone może być jednak kara pieniężna, którą Prezes UOKiK będzie mógł wymierzyć na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik. Wysokość kary pieniężnej może wynosić do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary

W art. 23d uokik sprecyzowano kwestię tzw. prawomocności rozszerzonej decyzji o uznaniu postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Taka decyzja ma mieć skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.

Ustawa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 16 października 2015 r. i wchodzi w życie z dniem 16 kwietnia 2016 r. (z wyjątkami opisanymi powyżej).