Nowa ustawa o przewadze kontraktowej – rynek spożywczy

Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej na rynku rolno-spożywczym przed sieci handlowe jest problemem, z którym dostawcy mierzą się od lat. W związku z koniecznością wdrożenia do polskiego prawa przepisów unijnej dyrektywy 2019/633 w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych uchwalona została nowa ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi z 17 listopada 2021 r. (zwana w skrócie „ustawą o przewadze kontraktowej”). 23 grudnia 2021 r. zastąpiła ona wcześniej obowiązującą ustawę z 2016 r.

Przewaga kontraktowa

Przewagą kontraktową jest występowanie znaczącej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy. Ustawa wprowadza domniemanie znaczącej dysproporcji poprzez wskazanie progów rocznego obrotu podmiotów, których relacje podlegają ocenie.

Praktyki czarne i szare

Nieuczciwe praktyki zostały podzielone na tzw. praktyki czarne, które są bezwzględnie zabronione oraz praktyki szare, które mogą być stosowane pod pewnymi warunkami.

Do praktyk czarnych zalicza się między innymi opóźnianie płatności, anulowanie zamówienia w czasie krótszym niż 30 dni przed planowaną dostawą w przypadku produktów łatwo psujących się, jednostronna zmiana warunków umowy przez nabywcę, nieuzasadnione obniżanie należności po przyjęciu towarów (żądanie rabatów), żądanie opłat niezwiązanych ze sprzedażą produktów, bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie przez nabywcę tajemnic przedsiębiorstwa dostawcy czy grożenie podjęciem handlowych działań odwetowych lub podejmowaniu takich działań przeciwko dostawcy, jeżeli ten korzysta z praw przysługujących mu na mocy umowy lub przepisów prawa.

Przykładowo za nieuczciwe praktyki (tzw. praktyki szare) nie będzie uznawany zwrot niesprzedanych produktów bez zapłaty za nie czy też żądanie dodatkowych płatności za reklamę i marketing produktów dostawcy, jeżeli zostały one przed ich stosowaniem jasno i jednoznacznie uzgodnione w umowie między nabywcą a dostawcą. Pokrywanie przez dostawcę części lub całości obniżki cen produktów w związku z promocją organizowaną przez nabywcę jest z kolei dozwolona pod warunkiem, że umowa między dostawcą a nabywcą została zawarta przed przewidywanym terminem promocji i zawiera postanowienia określające termin rozpoczęcia promocji, czas jej trwania oraz ilość produktów rolnych lub spożywczych, które będą objęte promocją.

Produkty łatwo psujące się

Novum stanowi również definicja produktów łatwo psujących się, którymi w świetle ustawy są produkty rolne lub spożywcze, które ze względu na swoją naturę lub etap przetwarzania mogą przestać nadawać się do sprzedaży lub przetworzenia w okresie 30 dni od ich zebrania, wyprodukowania lub przetworzenia.

Odpowiedzialność finansowa

Co istotne, odpowiedzialność za nieuczciwe praktyki, obejmująca między innymi nakładane przez Prezesa UOKiK kary pieniężne, przewidziana jest również w przypadku działania nieumyślnego.

Tak jak dotychczas kara pieniężna nakładana na dostawcę albo nabywcę w drodze decyzji może wynieść do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia tej kary.

Konieczność dostosowania umów dystrybucyjnych

Umowy dystrybucyjne zawarte przed 23 grudnia 2021 r. muszą zostać dostosowane do nowych regulacji do 30 kwietnia 2022 r. Umowy zawierane po dniu wejścia w życie nowej ustawy muszą spełniać warunki w niej określone.