Whistleblowing – jak reagować na zgłoszenia nieprawidłowości i chronić sygnalistów

Ważnym elementem polityki criminal compliance w przedsiębiorstwie jest ustalenie właściwego sposobu reagowania organów na informacje otrzymywane od tzw. sygnalistów (ang. whistleblower), czyli osób zgłaszających nieprawidłowości w działalności danego podmiotu.

Projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary zawiera szczegółowe regulacje dotyczące obowiązków organów, a w szczególności organu wyznaczonego przez przedsiębiorcę do nadzoru nad przestrzeganiem prawa i przepisów wewnętrznych w sytuacji otrzymania informacji dotyczących przygotowania, usiłowania lub popełnienia czynu zabronionego, niedopełnienia obowiązków lub nadużycia uprawnień, niezachowaniu należytej staranności czy innych nieprawidłowościach, które mogą prowadzić do popełnienia czynu zabronionego.

Głównym zadaniem właściwych organów w ramach przedsiębiorstwa jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego przy jednoczesnym zapewnieniu sygnaliście ochrony przed działaniami represyjnymi, dyskryminacją lub innego rodzaju niesprawiedliwym traktowaniem. Ustawa przyznaje pracownikowi sygnalizującemu nieprawidłowości i podlegającemu z tego powodu szykanom szczególne uprawnienia, umożliwiając sądowi orzeczenie przywrócenia pracownika do pracy czy wypłaty na jego rzecz odszkodowania.

Odpowiednia reakcja na informacje świadczące o ryzyku popełnienia czynu zabronionego czy nieprawidłowościach w organizacji ma istotne znaczenie w kontekście ewentualnej odpowiedzialności karnej podmiotu zbiorowego. Brak reakcji na sygnały ze strony pracowników, zaniechanie przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego czy usunięcia stwierdzonych naruszeń prowadzić może co zaostrzenia kary wymierzonej podmiotowi zbiorowemu. Sąd może orzec w takim przypadku karę pieniężna do górnej granicy zwiększonej dwukrotnie, tj. do 60.000.000 zł (sześćdziesiąt milionów złotych).

W związku z planowanymi zmianami w zakresie odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych osoby zarządzające takimi podmiotami powinny już teraz stworzyć odpowiednie procedury i mechanizmy reagowania na zgłaszane przez pracowników i innych sygnalistów nieprawidłowości.