Sposób obliczania odszkodowania za naruszenie praw autorskich niezgodny z Konstytucją RP

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b polskiej ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zakresie, w jakim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej – w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarga konstytucyjna została wniesiona przez dużego operatora sieci kablowej, który z uwagi na brak porozumienia co do wysokości opłat licencyjnych przez pewien czas po wygaśnięciu umowy z właściwą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi reemitował programy w sieci kablowej bez zawarcia odpowiedniej umowy. Organizacja wystąpiła do sądu o zapłatę odszkodowania w wysokości trzykrotności przysługujących jej z tego tytułu opłat licencyjnych, a jej powództwo zostało uwzględnione.

W ocenie skarżącego przepis art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na podstawie którego zasądzono odszkodowanie, narusza ono prawo do równej ochrony własności i innych praw majątkowych.

Polski Trybunał Konstytucyjny podzielił ten pogląd i uznał, że ta regulacja narusza zasadę proporcjonalności i stanowi przejaw zbyt daleko idącej ingerencji w wolność majątkową sprawcy deliktu.

Niedopuszczalne jest bowiem, by uprawniony z tytułu autorskich praw majątkowych uzyskiwał możliwość dochodzenia takiego roszczenia odszkodowawczego, które całkowicie odrywałoby się od wielkości poniesionej przez niego szkody i stanowiło jej wielokrotność.

Ponadto, wprowadzanie do roszczenia odszkodowawczego elementów ryczałtowości nie może prowadzić do całkowitego zagubienia proporcji pomiędzy wielkością poniesionej szkody a tymże odszkodowaniem. Jest to sankcja zbyt dotkliwa.

Skutkiem wydania orzeczenia takiej treści jest wyeliminowanie od 1 lipca 2015 r. ryczałtowego sposobu wyliczania odszkodowania za naruszenie praw autorskich, które będzie się odbywać na zasadach ogólnych.

• wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 czerwca 2015 r., sygn. akt SK 32/14