COVID-19 a nieuczciwe działania rynkowe
Skutkiem ubocznym pandemii koronawirusa zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, jest nasilenie się na rynku praktyk, które mogą być kwalifikowane jako czyny nieuczciwej konkurencji oraz naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.
Przedsiębiorcy w różny sposób wykorzystują obawy przez zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 i promują swoje produkty czy usługi za pomocą akcji marketingowych odwołujących się bezpośrednio lub pośrednio do zagrożenia i ochrony przed koronawirusem.
O ile wiele z reklam ukazujących się w ostatnim czasie zawiera tylko subtelne aluzje do zmienionych warunków życia w czasie pandemii, to szereg innych w sposób niedozwolony próbuje wprowadzać konsumentów w błąd, sugerując, że dany produkt może uchronić przed zarażeniem koronawirusem.
Czyn nieuczciwej konkurencji i naruszenie zbiorowych interesów konsumentów
W świetle przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji niedozwolona jest reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi.
Natomiast ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów uznaje się zachowania przedsiębiorców sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, które może polegać zarówno na popełnieniu czynu nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy, jak i na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji.
Samo sugerowanie – mimo braku ku temu rzetelnych i popartych naukowo podstaw – iż dany produkt ma działanie przeciwwirusowe czy zmniejsza ryzyko zarażenia koronawirusem stanowi wprowadzenie konsumenta w błąd.
Działania w zakresie zwalczania tego typu naruszeń podejmować może w Polsce Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jak i Główny Inspektorat Farmaceutyczny w odniesieniu do leków i produktów leczniczych.
Reklama telewizyjna niezgodna z Prawem farmaceutycznym
Przykładem z rynku polskiego może być zakazanie przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego w trybie natychmiastowym emisji spotu reklamowego znanego leku przeciwwirusowego. W reklamie przedstawiono wizualizację produktu w zestawieniu z wizualizacją wirusów nawiązująca do COVID-19. Wirusy stopniowo zmniejszały się i zanikały, a tym samym odbiorca reklamy otrzymywał przekaz, że produkt leczniczy wykazuje skuteczność wobec zakażeń koronawirusem lub może chronić przed takim zarażeniem.
W ocenie Głównego Inspektora zawarty w reklamie przekaz nie znajduje potwierdzenia ani w treści zatwierdzonej Charakterystyki Produktu Leczniczego ani w treści ulotki dla pacjenta. Wobec powyższego reklama narusza art. 53 ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne, który stanowi, że reklama produktu leczniczego nie może wprowadzać w błąd. Zestawienie produktu leczniczego z patogenem, który z uwagi na formę graficzną kojarzy się przeciętnemu odbiorcy z COVID-19, stanowi również naruszenie art. 56 pkt 2 Prawa farmaceutycznego, gdyż reklama w ten sposób zawiera informacje sprzeczne z Charakterystyką Produktu Leczniczego.
Pełna treść decyzji Głównego Inspektora Farmaceutycznego w sprawie PR.600.25.2020.JD.1. dostępna jest tutaj.
Oszustwa związane z koronawirusem
Innym negatywnym zjawiskiem związanym z pandemią są działania, które mogą wypełniać znamiona przestępstwa oszustwa.
Dotyczyć one mogą oferowania produktów takich jak leki, artykuły medyczne, środki dezynfekcyjne po zawyżonych cenach i przy jednoczesnym wprowadzeniu w błąd co do ich rzeczywistej wartości, jakości czy przydatności, a także mogą polegać na skłanianiu do zawierania niekorzystnych umów poprzez wykorzystanie trudnego położenia drugiej strony.
Ściganiem tego typu przestępstw zajmują się odpowiednie organy takie jak policja i prokuratura.