Zakaz konkurencji dla pracownika na nowych zasadach
Zakaz konkurencji, czyli zakaz świadczenia pracy lub usług na rzecz innego podmiotu jest często stosowanym w praktyce rozwiązaniem mającym na celu ochronę interesów pracodawcy. Zakaz konkurencji może zostać zastrzeżony na czas trwania stosunku pracy lub po jego rozwiązaniu. W dotychczasowej praktyce zakaz konkurencji był najczęściej wprowadzany do umowy o pracę na cały czas trwania umowy, a w przypadku pracowników mających dostęp do szczególnie istotnych danych zakaz ten rozciągany był – za wynagrodzeniem – na określony czas po rozwiązaniu umowy o pracę.
Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie 26 kwietnia 2023 r., sprecyzowała zasady stosowania zakazu konkurencji w umowach o pracę, ograniczając w tym zakresie uprawnienia pracodawcy.
Zgodnie z nowym art. 261 Kodeksu pracy pracodawca nie może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy. Wyjątkiem jest zawarcie odrębnej umowy o zakazie konkurencji na podstawie art. 1011 Kodeksu pracy.
Umowa o zakazie konkurencji na czas trwania stosunku pracy musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności i regulować kwestie związane z prowadzeniem przez pracownika działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy oraz świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz pracodawcy prowadzącego działalność konkurencyjną.
Naruszenie zakazu określonego w takiej odrębnej umowie upoważnia pracodawcę do dochodzenia od pracownika odszkodowania na zasadach określonych w przepisach prawa pracy odnoszących się do odpowiedzialności pracownika za szkody wyrządzone pracodawcy. Oznacza to, że odszkodowanie w pełnej wysokości przysługuje pracodawcy wyłącznie wówczas, gdy szkoda została wyrządzona przez pracownika umyślnie.
Kolejnym wyjątkiem od art. 261 Kodeksu pracy jest obowiązywanie zakazu konkurencji na podstawie odrębnych przepisów prawa. Dotyczy to między innymi urzędników państwowych, członków korpusu służby cywilnej czy członków zarządów spółek, którzy bez zgody nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi.
Zasady dotyczące umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy zawieranych z pracownikami mającymi dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę w dalszym ciągu uregulowane są w art. 1012 Kodeksu pracy. Zawarcie takiej umowy wiąże się z obowiązkiem wypłaty na rzecz byłego pracownika dodatkowego wynagrodzenia przez oznaczony okres jej obowiązywania. W przypadku naruszenia zakazu konkurencji przez byłego pracownika zakres odpowiedzialności odszkodowawczej nie jest ograniczony, a zatem naprawienie szkody wyrządzonej byłemu pracodawcy odbywa się w pełnej wysokości i na zasadach ogólnych prawa cywilnego.