Przedsiębiorca chroniony jak konsument

W polskim prawie szczególnej ochronie jako stronie transakcji o słabszej niż przedsiębiorca pozycji rynkowej podlegali dotychczas tylko konsumenci w rozumieniu art. 22¹ Kodeksu cywilnego, czyli osoby fizyczne dokonujące z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową.

1 stycznia 2021 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw, której celem jest „ograniczenie obciążeń regulacyjnych”. Jedną z istotnych, ale i kontrowersyjnych zmian jest przyznanie osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą szeregu uprawnień, które do tej pory zarezerwowane były wyłącznie dla konsumentów.

Uprawnienia przyznane wskazanej powyżej grupie przedsiębiorców dotyczą w szczególności:

1. rozszerzonego prawa rękojmi;
2. domniemania prawnego istnienia wady lub jej przyczyny w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego;
3. prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie 14 dni;
4. możliwości stosowania art. 385 (1) KC czyli braku związania konsumenta nieuzgodnionymi indywidualnie, niedozwolonymi klauzulami umownymi.

Na mocy nowo wprowadzonych przepisów tj. w szczególności: art. 385 (5) KC, 556 (4) KC, 556 (5) KC, 576 (5) KC oraz art. 38a ustawy o prawach konsumenta osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą mogą korzystać z ochrony przewidzianej dla konsumentów, jeśli zawierają umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, ale z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Przykładowo przedsiębiorca produkujący meble przy zakupie komputera wykorzystywanego w działalności gospodarczej do przyjmowania zamówień i korespondencji z klientami będzie traktowany jak konsument. Jeśli dokona zakupu w sklepie internetowym, przysługiwać mu będzie 14-dniowe prawo odstąpienia, a w przypadku stwierdzenia wady towaru będzie mógł skorzystać z prawa rękojmi w ciągu roku od wydania rzeczy przy domniemaniu istnienia wady w chwili wydania rzeczy.

Istotne znaczenie ma również stosowanie przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych. Przykładowo w razie stwierdzenia, że w umowie z operatorem telekomunikacyjnym czy też z bankiem udzielającym kredytu znalazły się klauzule sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami i rażąco naruszające jej interesy, zakwestionowane postanowienia staną się bezskuteczne również wobec osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. Przypomnijmy, że tego rodzaju regulacja obowiązywała dotychczas wyłącznie w odniesieniu do umów ubezpieczenia (art. 805 § 4 KC).

Powyższe zmiany wpływają nie tylko na sytuację prawną osoby fizycznej, która prowadzi działalność gospodarczą, ale również na podmioty, które pozostają z nią w stosunkach handlowych, które będą musiały każdorazowo ustalać, jaki reżim prawny w danej transakcji obowiązuje. Warunkiem zastosowania przepisów konsumenckich do przedsiębiorcy jednoosobowego jest to, aby dana umowa nie miała charakteru zawodowego. Wprawdzie w tym zakresie ustawa odsyła do przedmiotu działalności danego przedsiębiorcy ujawnionego w CEIDG, jednak zwrot „w szczególności” może prowadzić do wątpliwości interpretacyjnych.

Podkreślić jednak należy, że z przepisów przejściowych wynika, iż nowe przepisy nie mają zastosowania do umów zawartych przed 1 stycznia 2021 r.