Prawo reklamy w Niemczech: Kiedy konsument może żądać zaniechania wysyłania reklam w wiadomościach e-mail?

W wyroku z 10 listopada 2022 r. Sąd Rejonowy w Neumarkt (Bawaria) rozstrzygnął spór między konsumentem a przedsiębiorcą dotyczący dopuszczalności wysyłania komunikatów reklamowych pocztą elektroniczną. Przedsiębiorca wysłał do konsumenta wiadomość e-mail o temacie „Jakie było Twoje doświadczenie?” na prywatny adres e-mail powoda, który wcześniej jako osoba prywatna zakupił i zrealizował voucher na floating. Powód twierdził, że nie udzielił zgody na przesyłanie reklam. Pozwany argumentował, że powiadomienie o wykorzystaniu adresu e-mail i możliwości wniesienia sprzeciwu przy realizacji vouchera było wystarczające. Wątpliwości co do tego, kto w tym przypadku ma rację, wyjaśnił Sąd Rejonowy w Neumarkt. Rozstrzygnięcie zostało wydane z uwzględnieniem przepisów niemieckiej ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UWG) i europejskiej dyrektywy o ochronie danych w zakresie komunikacji elektronicznej, a także przepisów prawa cywilnego (BGB) dotyczących ochrony dóbr osobistych.

Zgodnie z § 7 ust. 2 pkt 3 UWG wszelka reklama z wykorzystaniem poczty elektronicznej bez uprzedniej wyraźnej zgody odbiorcy stanowi niedopuszczalne nagabywanie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zostaną łącznie spełnione następujące warunki:

• przedsiębiorca otrzymał adres poczty elektronicznej klienta w związku ze sprzedażą towaru lub usługi,
• przedsiębiorca wykorzystuje adres do bezpośredniej reklamy własnych podobnych towarów lub usług,
• konsument nie sprzeciwił się wykorzystywaniu adresu poczty elektronicznej oraz
• konsument jest wyraźnie informowany w momencie przekazywania danych adresowych i za każdym razem, gdy są one wykorzystywane, że może sprzeciwić się ich wykorzystaniu w dowolnym momencie bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów innych niż koszty transmisji zgodnie z podstawowymi stawkami.

Ponadto odnieść się można również do Dyrektywy nr 2002/58/WE o prywatności i łączności elektronicznej, w szczególności art. 13 ust. 1, który stanowi, że klienci muszą mieć możliwość wyrażenia bez żadnych opłat sprzeciwu wobec przechowywania i wykorzystywania ich danych kontaktowych, o ile wcześniej nie zgłosili takiego sprzeciwu.

W niniejszej sprawie analizowana reklama spełniała wymóg niedopuszczalnego nagabywania w rozumieniu art. 7 UWG.

Sąd Rejonowy w Neumarkt uznał jednak, że konsumentowi nie przysługiwało roszczenie o zaniechanie naruszeń na podstawie przepisów UWG, a to ze względu na brzmienie art. 8 ust. 3 UWG, który wyczerpująco wskazuje osoby uprawnione do dochodzenia roszczeń. Należą do nich inni przedsiębiorcy, organizacje powołane do ochrony konkurencji czy izby handlowe i przemysłowe, a nie konsumenci.

Konsumentowi przysługuje natomiast roszczenie o zaniechanie przeciwko przedsiębiorcy z tytułu bezprawnego naruszenia jego dóbr osobistych. Wykorzystanie poczty elektronicznej do celów reklamowych wbrew wyraźnej woli powoda stanowi co do zasady naruszenie jego prawa do prywatności będącego chronionym dobrem osobistym.

W orzecznictwie zwraca sięe również uwagę na konieczność uzyskania wyraźnego oświadczenia woli ze strony konsumenta. Dlatego też sam fakt poinformowania przez przedsiębiorcę o wykorzystywaniu danych nie może być uznany za dorozumianą zgodę konsumenta na wykorzystanie jego adresu e-mail w celach reklamowych.

Kolejną kontrowersyjną kwestią w omawianym orzeczeniu było rozumienie pojęcia „reklama”. Pozwany twierdził, że jego e-mail w ogóle nie powinien być klasyfikowany jako reklama.

Federalny Trybunał Sprawiedliwości (BGH) pod pojęciem reklamy rozumie wszelkie działania przedsiębiorcy, które mają na celu promowanie sprzedaży jego produktów lub usług. Definicja ta jest zgodna z art. 2 lit. a dyrektywy nr 2006/114/WE dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej. W szerokim rozumieniu reklamą jest każda wypowiedź dokonana w ramach działalności handlowej, gospodarczej, rzemieślniczej lub wykonywania wolnego zawodu, mająca na celu promowanie sprzedaży towarów lub usług.

Należy przyjąć, że e-mail pozwanego, mający formę ankiety satysfakcji klienta jest reklamą, ponieważ służy budowaniu lojalności konsumenta poprzez uzyskanie jego opinii, a tym samym promuje sprzedaż.

Nawet jeśli wiadomość e-mail jest powiązana z wcześniejszym zakupem vouchera, to dochodzi do naruszenia dobra osobistego klienta, gdy brak jest jasnego i wyraźnego wskazania, że może on w każdej chwili sprzeciwić się wykorzystaniu swojego adresu e-mail.

Sąd Rejonowy w Neumarkt zwrócił również uwagę następujące aspekty sprawy: niechciane reklamy irytują użytkownika, naruszają jego prywatność i wymagają czasu na ich sortowanie. Zużywają one również miejsce w pamięci urządzenia oraz utrudniają odbiór innych wiadomości.

Sprawa ta ukazuje, jak istotne dla przedsiębiorców jest przestrzeganie przepisów prawa w zakresie reklamy oraz że nawet ankieta satysfakcji może być niezgodna z prawem, jeśli zostanie przesłana bez zgody odbiorcy.

• wyrok Sądu Rejonowego w Neumarkt z dnia 10 listopada 2022 r., sygn. akt 3 C 270/22