Przepis o „opłatach półkowych” zgodny z Konstytucją

Po rozpoznaniu skargi konstytucyjnej dotyczącej zakazu utrudniania przedsiębiorcom dostępu do rynku przez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży (tzw. „opłaty półkowe”), Trybunał Konstytucyjny orzekł w wyroku wydanym 16 października 2014 r., że art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest zgodny z art. 20 w zw. z art. 22 Konstytucji RP, a zatem nie sprzeciwia się zasadzie społecznej gospodarki rynkowej oraz zasadzie wolności gospodarczej.

W ocenie Trybunału powyższy przepis jest „rozwiązaniem przydatnym do realizacji celu zakładanego przez prawodawcę oraz odpowiada potrzebom i strukturze rynku, na którym dominują wielkopowierzchniowe obiekty handlowe.”

Zaskarżony przepis wprawdzie ogranicza wolność prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy przyjmującego towar do sprzedaży, jednak jest konieczny do ochrony wolności prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy dostarczającego towar do sprzedaży, gdyż jego dostęp do rynku lub pozycja na rynku jest ściśle zależna od działań kontrahentów. Ponadto art. 15 ust. 1 pkt 4 uznk służy zapewnieniu prawidłowej realizacji zasady wolności umów określonej w art. 353¹ KC.

Trybunał zauważył, że przepis ten nie zakazuje bezwzględnie pobierania opłat przez przedsiębiorców przyjmujących towar do sprzedaży. W szczególności dopuszcza zawieranie umów, w których jedna ze stron zobowiąże się do uiszczenia oznaczonej sumy pieniężnej w zamian za świadczenia polegające na reklamie lub szeroko rozumianej promocji towarów albo innego rodzaju świadczenia związanego z transportem, składowaniem lub ekspozycją towaru.

Zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie wykładnią art. 15 ust. 1 pkt 4 uznk nie każda opłata pobrana przez przedsiębiorcę przyjmującego towar do sprzedaży, będzie czynem nieuczciwej konkurencji. Każdorazowo należy badać okoliczności danej sprawy, a w szczególności ekwiwalentność pobranej opłaty oraz świadczenia wzajemnego zastrzeżonego w umowie w zamian za pobraną opłatę.

Ponadto, oceniając proporcjonalność regulacji, Trybunał zwrócił uwagę, że stwierdzenie na drodze sądowej naruszenia zaskarżonego przepisu nie skutkuje nieważnością umowy, lecz odnosi się do tych jej postanowień, które zastrzegają niezgodne z prawem „opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży”.

wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2014 r., sygn. akt SK 20/12