Doradztwo

Prawo polskie
Prawo spółekPrawo umówPrawo ochrony danych osobowychPrawo własności intelektualnejPrawo pracy

Polskie prawo spółek handlowych

Prawo handlowe jako gałąź prawa prywatnego zostało wyodrębnione z prawa cywilnego w celu uregulowania stosunków prawnych z udziałem profesjonalnych uczestników obrotu gospodarczego.

Prawo spółek handlowych reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych. Istotę instytucji prawa spółek handlowych poznaje się również za pomocą sięgania do przepisów prawa cywilnego, w tym w szczególności do polskiego kodeksu cywilnego.

Spółka jest trwałym stosunkiem prawnym, utworzonym na mocy porozumienia wspólników, którym towarzyszy wspólny cel oraz wola zjednoczenia swoich działań w dążeniu do osiągnięcia tego celu.

Spółki prawa handlowego są najpopularniejszą formą prowadzenia działalności gospodarczej dla średnich i dużych przedsiębiorstw.

Działalność gospodarcza ujęta w ramach wspólnoty interesów pozwala na rozwinięcie przedsiębiorczości w szerokiej skali. Za pomocą wyboru odpowiedniej formy organizacyjno-prawnej, przedsiębiorcy mają możliwość prowadzenia i kierowania obranym profilem działalności.

Polski kodeks spółek handlowych wyróżnia następujące spółk

spółki handlowe:

spółki osobowe:

spółka jawna

spółka partnerska

spółka komandytowa

spółka komandytowo-akcyjna

spółki kapitałowe:

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

spółka akcyjna

Z uwagi na obowiązek zgłoszenia spółek do sądu rejestrowego, informacje o spółkach są dostępne dla wszystkich zainteresowanych na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.ms.gov.pl).

Cechy charakterystyczne spółek:

osobowych:

kapitałowych

własna, odrębna od wspólników podmiotowość prawna spółki

spółka działa w oparciu o kapitał zakładowy

z reguły niewielka liczba wspólników

wspólnicy spółki, co do zasady, nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki

poza zaangażowaniem majątku we wspólne przedsięwzięcie, wspólnicy mogą również wnieść osobistą pracę

spółka posiada organy, poprzez które działa w obrocie

zasada równego udziału w zysku i stratach spółki dla wspólników

wspólnicy mają obowiązek wnieść wkład do spółki

posiadanie przez każdego wspólnika jednego głosu, bez względu na wielkość wniesionego do spółki wkładu

wspólnicy mogą wnieść wkłady pieniężne lub wkłady niepieniężne, jednak nie mogą to być prawa niezbywalne, świadczenie pracy lub usług

prawo indywidualnej kontroli spółki dla wspólników

spółka może powstać dla każdej prawem dozwolonej działalności, a działalność nie musi być nastawiona na zysk ekonomiczny

nie istnieje forma spółki osobowej w organizacji

firma spółki kapitałowej może zostać obrana dowolnie

Prawo umów

Umowa to zgodne porozumienie dwóch lub większej ilości stron, poprzez które strony określają ich wzajemne prawa i obowiązki. Umowy są podstawowym źródłem powstania zobowiązań i mają kluczowe znaczenie dla regulacji obrotu gospodarczego. Najważniejsze regulacje dot. umów zawarte zostały w księdze trzeciej Kodeksu cywilnego.

W polskim porządku prawnym obowiązuje zasada swobody umów. Oznacza ona, iż strony umowy mogą w dowolny sposób określić treść mających je wiązać postanowień umownych. Drugim aspektem swobody umów jest możliwość wyboru kontrahenta oraz decyzji zarówno o zawarciu, jak i o odmowie zawarcie umowy.

Zasada swobody umów jest nieodzownym elementem gospodarki wolnorynkowej. Z tego powodu ograniczenia swobody umów winny należeć do wyjątków.

Art. 3531 polskiego Kodeksu cywilnego wskazuje, iż treść i cel umowy nie mogą być sprzeczne z ustawami, zasadami współżycia społecznego i właściwością stosunku zobowiązaniowego. Nie wywoła zatem skutków prawnych w szczególności umowa, w której strona zobowiązuje się do popełnienia przestępstwa, czy też umowa, w której jedna strona może dowolnie kształtować sytuację prawną drugiej.

W polskim Kodeksie cywilnym i innych ustawach wskazano wiele tzw. typów umów. Odpowiednie przepisy regulują najczęściej spotykane w obrocie umowy takie jak np. sprzedaż, najem, dzierżawa, darowizna, poręczenie, umowa zlecenia umowa o dzieło, zlecenie, umowy budowlane itp. (umowy nazwane).

Z zasady swobody umów wynika, iż strony nie są związane wskazanymi typami umów i mogą kształtować stosunki zobowiązaniowe, które nie odpowiadają konstrukcji żadnej z umów nazwanych.

Podstawowe informacje dot. wybranych umów nazwanych

Typ umowy

Podstawowe obowiązki strony I

Podstawowe Obowiązki strony II

Sprzedaż

Przeniesienie własności rzeczy (lub prawa) oraz wydanie rzeczy

  Zapłata ustalonej ceny

Najem

Wydanie rzeczy najętej do korzystania w stanie przydatnym do użytku

oraz utrzymywanie rzeczyw odpowiednim stanie

  Zapłata czynszu w określonej wysokości  (najczęściej w formie świadczenia          okresowego)

Umowa zlecenia

Wykonanie z należytą starannością wskazanej w umowie czynności

 Zapłata wynagrodzenia oraz pokrycie  poniesionych przez stronę I wydatków

Umowa o dzieło

Wykonanie określonego dzieła

  Zapłata wynagrodzenia

Ochrona danych osobowych

W Polsce prawo do ochrony danych osobowych jest wywodzone z art. 47 Konstytucji RP, który stanowi, iż każdy ma prawo do ochrony życia prywatnego. Szczegółowe uregulowania dotyczące wskazanej kwestii zostały zawarte w Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883 z późniejszymi zmianami).

Przepisy ustawy określają w szczególności zasady postępowania przy przetwarzaniu danych osobowych oraz prawa osób fizycznych, których dane są przetwarzane. Ustawa znajduje zastosowanie w związku z działalnością każdego w zasadzie podmiotu, który przetwarza dane osobowe.

Organem właściwym do spraw ochrony danych osobowych jest w Polsce Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, powoływany przez Sejm za zgodą Senatu. Do jego najważniejszych zadań należy:

  • kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych,
  • wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych
  • prowadzenie rejestru zbiorów danych oraz udzielanie informacji o zarejestrowanych zbiorach,
  • opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych osobowych
  • uczestniczenie w pracach międzynarodowych organizacji i instytucji zajmujących się problematyką danych osobowych.

Przetwarzanie danych osobowych jest możliwe w przypadku:

  • wyrażenia zgody osoby, której dane dotyczą,
  • jest to niezbędne dla realizacji prawa lub obowiązku określonego w przepisie prawa,
  • jest to konieczne dla realizacji umowy, której stroną jest osoba, której dane dotyczą,
  • jest to konieczne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego,
  • jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza prawi i wolności osoby, której dane dotyczą.

Każda osoba może kontrolować przetwarzanie danych, które jej dotyczą. W szczególności może ona wnosić o udzielenie wyczerpującej informacji na temat zbioru oraz okoliczności wpisu jej danych, o sprostowanie lub usunięcie danych niekompletnych, nieprawdziwych i nieaktualnych.

Podmioty administrujące danymi są zobowiązane do odpowiedniego zabezpieczenia danych osobowych przed utratą, uszkodzeniem, zniszczeniem, a przede wszystkim dostępem osób nieuprawnionych. Administrator danych winien również, co do zasady, zgłaszać zbiór danych do rejestracji Generalnemu Inspektorowi.

Prawo własności przemysłowej

Obowiązująca w Polsce ustawa z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej reguluje stosunki w zakresie:

  • wynalazków,

  • wzorów użytkowych,

  • wzorów przemysłowych,

  • znaków towarowych,

  • oznaczeń geograficznych,

  • topografii układów scalonych,

  • projektów racjonalizatorskich.

Patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Polski, a czas trwania ochrony wynosi 20 lat od chwili zgłoszenia.

Wzory użytkowe to nowe i użyteczne rozwiązania o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Na wzór użytkowy udziela się prawa ochronnego, którego czas trwania wynosi 10 lat od chwili rejestracji.

Wzór przemysłowy to nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Na wzór użytkowy udziela się prawa z rejestracji na okres maksymalnie 25 lat od chwili rejestracji.

Znak towarowy to każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Na znaki towarowe posiadające zdolność odróżniającą może być udzielone prawo ochronne na okres 10 lat od chwili zgłoszenia.

Oznaczenia geograficzne to oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (teren), które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru. Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego jest bezterminowe i trwa od chwili dokonania wpisu do odpowiedniego rejestru.

Topografia układu scalonego jest rozwiązaniem polegającym na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Na topografię udziela się prawa ochronnego, które trwa 10 lat.

Prawo autorskie

Z kolei prawo autorskie zostało ujęte w polskiej ustawie z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, której zakres regulacji obejmuje każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Polski ustawodawca rozróżnia osobiste i majątkowe prawa autorskie. Osobiste prawa autorskie są ściśle związane z osobą twórcy, obejmują w szczególności prawo twórcy do łączenia utworu z jego osobą, prawo do zachowania niezmienionej treści i formy utworu, zakazujące wprowadzania zmian, zniekształceń, przeinaczeń czy prawo do nadzoru nad korzystaniem z dzieła.

Majątkowe prawa autorskie zabezpieczają interesy twórcy w postaci wyłącznego prawa do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Polskie przepisy prawa nie wykluczają kumulowania ochrony danego dobra prawem autorskim i prawami własności przemysłowej. Ochrona przewidziana każdą z tych ustaw ma wobec siebie charakter autonomiczny, jednak określone dobro niematerialne może być chronione na podstawie Prawa własności przemysłowej i jednocześnie spełniać przesłanki uznania za utwór w rozumieniu Prawa autorskiego.

Prawo pracy

Polski kodeks pracy z 26 czerwca 1974 r. jest podstawowym aktem prawnym regulującym stosunek pracy oraz definiującym prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.

Cechami stosunku pracy jest świadczenie pracy dobrowolnie podporządkowanej, odpłatnej i wykonywanej osobiście na rzecz podmiotu zatrudniającego, w sposób zespołowy oraz w warunkach przerzucenia ryzyka na pracodawcę.

Pracodawcą jest każda osoba prawna, osoba fizyczna oraz jednostka organizacyjna (nawet jeśli nie posiada ona osobowości prawnej) zatrudniająca pracowników.

Głównymi elementami konstrukcyjnymi umowy o pracę są dwa oświadczenia woli stron – pracownika, który zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, oraz pracodawcy, który zobowiązuje się do zatrudniania pracownika (do wykonywania umówionej pracy) i do świadczenia na jego rzecz wynagrodzenia.

rodzaje umów o pracę:

umowa na okres próbny

umowa na czas określony

umowa na czas nieokreślony

Poza zakresem regulacji polskiego kodeksu pracy znajdują się „niepracownicze” formy wykonywania pracy, tj. stosunki prawne na podstawie umów cywilnoprawnych (przykładowo umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej), którym nie można przypisać konstytutywnych elementów stosunku pracy, w szczególności cechy podporządkowania.

Prawo niemieckie
Prawo spółekPrawo umówPrawo ochrony danych osobowychPrawo własności intelektualnejPrawo pracy

Niemieckie prawo handlowe i prawo spółek

Prawo handlowe

W niemieckim prawie wyróżnia się prawo handlowe jako odrębną gałąź prawa prywatnego, regulującą szczególne zasady obowiązujące przy czynnościach prawnych z udziałem podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Prawo handlowe zostało unormowane w kodeksie handlowym (HGB), którego przepisy znajdują zastosowanie, jeżeli przynajmniej jedna ze stron umowy jest podmiotem profesjonalnym. Podmiotem profesjonalnym w rozumieniu ustawy jest każdy, kto prowadzi działalność handlową, czyli każdy rodzaj działalności gospodarczej, z wyłączeniem takiej działalności, która ze względu na swój rodzaj albo rozmiar nie musi być zorganizowana w sposób profesjonalny. W takim przypadku w pierwszej kolejności stosuje się kodeks handlowy, natomiast przepisy kodeksu cywilnego jedynie posiłkowo.

Prawo spółek

Prawo spółek jest dziedziną regulującą sposób powstawania, organizacji, rozwiązywania, łączenia, dzielenia, przekształcania spółek, jak również prawa i obowiązki wspólników danego rodzaju spółki. Stosowne przepisy znajdują się w odpowiednich ustawach specjalnych, odrębnych dla różnych spółek, jak również w kodeksie cywilnym („BGB”).

Poprzez zawarcie umowy spółki wspólnicy zobowiązują się co do zasady dążyć do osiągnięcia wspólnego celu w sposób określony w umowie, w szczególności poprzez wniesienie umówionych wkładów (§ 705 BGB). Obok rodzajów spółek określonych w prawie niemieckim, istnieją również formy wprowadzone na podstawie przepisów Unii Europejskiej.

W niemieckim prawie rozróżnia się następujące formy spółek:

Spółki:  

 

 

Spółki osobowe

Spółka prawa cywilnego (GbR)
Spółka jawna (oHG)
Spółka partnerska
Spółka komandytowa (KG)
Spółka cicha
Europejskie zgromadzenie zrzeszenie interesów gospodarczych (EWIV)
 

 

 

Spółki kapitałowe:

Spółka akcyjna (AG)
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH)
Spółka przedsiębiorców z ograniczoną odpowiedzialnością (UG)
Spółka komandytowo-akcyjna (KGaA)
Europejska spółka akcyjna (SE)

Z dostępnych rodzajów spółek moga być tworzone formy mieszane.

Cechy odróżniające spółki osobowe i kapitałowe:

 

Spółki osobowe Spółki kapitałowe

 

nie posiadają osobowości prawnej Posiadają osobowość prawną
Majątek należy łącznie do wspólników Spółka posiada własny majątek, oddzielony od majątku wspólników
Odpowiedzialność z majątku prywatnego Odpowiedzialność tylko z majątku spółki
prowadzenie spraw przez wszystkich wspólników Zarządzanie spółką przez własne organy
opiera się na substracie osobowym opiera się na substracie kapitałowym
Zasada konsensu przy podejmowaniu decyzji, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej Zasada większości głosów przy podejmowaniu decyzji
Co do zasady nie przewiduje się zmiany wspólników Możliwe i zakładane zmiany w substracie osobowym spółki
Opodatkowanie dochodów poprzez opodatkowanie przedsiębiorców Szczególny rodzaj podatku: podatek od osób prawnych
Brak ujawniania sprawozdania rocznego Ujawnianie sprawozdania rocznego

Prawo umów

Umowa jest porozumieniem dwóch lub więcej stron, w którym zdefiniowane są ich wzajemne prawa i obowiązki. Do zawarcia umowy dochodzi wskutek złożenia przez strony zgodnych oświadczeń woli, określanych jako oferta oraz przyjęcie oferty. Normy prawne dotyczące niemieckiego prawa umów zostały zawarte w Kodeksie cywilnym (BGB) w księdze pierwszej obejmującej część ogólną oraz w księdze drugiej Zobowiązania, która dzieli się na część ogólną oraz szczególną.

Niemieckie prawo zobowiązań oparte jest na zasadzie swobody umów, która stanowi wyraz konstytucyjnej zasady autonomii woli. Oznacza to z jednej strony, że strony umowy mogą swobodnie kształtować jej treść (tzw. swoboda treści umów). Swoboda ta znajduje ograniczenia w obowiązujących przepisach prawa, jak np. w § 138 BGB, który zakazuje zawierania umów niezgodnych z prawem i z dobrymi obyczajami, jak również w § 242 BGB, zobowiązującym do działania w dobrej wierze. Wskazać należy, że strony umowy nie są związane określonymi ustawowo typami umów. Z drugiej strony swoboda umów obejmuje możliwość decydowania o tym, czy i z jakim podmiotem zostanie zawarta umowa (tzw. swodoba zawierania umów). Przymus zawarcia umowy może obowiązywać jedynie wyjątkowo i pod określonymi, dość restrykcyjnymi warunkami.

Zgodnie z zasadą pacta sunt servanda umowy muszą być dotrzymywane. Strony mogą uchylić się od skutków prawnych zawarcia umowy tylko w ściśle określonych sytuacjach.

W niemieckim prawie umów obowiązuje zasada abstrakcyjności, której konsekwencją jest wyraźne rózróżnienie pomiędzy czynnościami prawnymi zobowiązującymi i rozporządzającymi. Czynność zobowiązująca ma za zadanie określenie między stronami treści czynności prawnej, jak np. sprzedaż rzeczy. Jednakże do przejścia własności sprzedanej rzeczy konieczna jest jeszcze dodatkowa czynność rozporządzająca, jak chociażby wydanie rzeczy kupującemu. Obie czynności są od siebie wyraźnie oddzielane.

Z reguły umowy mogą być zawierane w dowolnej formie. Jednak dla niektórych rodzajów umów ustawa określa wymóg formy szczególnej, takiej jak forma pisemna, tekstowa, poświadczona notarialnie lub aktu notarialnego.

W niemieckim kodeksie cywilnym zostały uregulowane liczne typy umów, m.in. umowa sprzedaży, zamiany, timesharingu, pośrednictwa, pożyczki, darowizny, najmu, dzierżawy, użyczenia, zlecenia, o wykonanie usług medycznych, o dzieło czy maklerska.

Podstawowe informacje o typach umów

Rodzaj umowy Obowiązki Strony I Obowiązki Strony II
Umowa sprzedaży § 433 i n. zobowiązanie do przeniesienia własności na rzecz kupującego Zapłata umówionej ceny na rzecz sprzedającego
Umowa najmu § 535 i n. Stworzenie najemcy możliwości korzystania z przedmiotu najmu Zapłata wynajmującemu umówionego czynszu
Umowa zlecenia § 662 i n. Nieodpłatne wykonanie czynności zleconej przez zleceniodawcę Zwrot zleceniobiorcy koniecznych nakładów
Umowa o dzieło § 631 ff Wytworzenie określonej rzeczy lub osiągnięcie innej skutku Odbiór dzieła i zapłata umówionej ceny

Prawo do ochrony danych osobowych w Niemczech

Prawo jednostki do ochrony jej danych osobowych określane jest w Niemczech jako prawo do informacyjnego samostanowienia i obejmuje uprawnienie każdej osoby do samodzielnego decydowania o tym, czy jej dane osobowe mogą zostać ujawnione lub wykorzystane przez podmioty trzecie (por. wyrok BVerfG 65,1). Ograniczenia prawa do samostanowienia mogą być usprawiedliwione jedynie istnieniem nadrzędnego interesu społecznego.

Prawo do ochrony danych osobowych nie jest uregulowane wprost w niemieckiej Ustawie zasadniczej (GG), ale zostało po raz pierwszy wywiedzione przez Federalny Trybunał Konstytucyjny z art. 2 ust. 1 GG w zw. z art. 1 ust. 1 GG jako szczególny wyraz tzw. ogólnego prawa osobowości w wyroku “Spis ludności” z 15 grudnia 1985 r. Uprawnienie to ma rangę wolności konstytucyjnej i rozumiane jest jako jeden z aspektow ochrony godności człowieka oraz swobody jego działania. Celem prawa do informacyjnego samostanowienia jest ochrona jednostki przed niekontrolowanym zbieraniem, gromadzeniem, wykorzystywaniem i przekazywaniem jej danych osobowych.

Ograniczenia prawa do informacyjnego samostanowienia są dopuszczalne jedynie na podstawie ustawy. Federalny Trybunał Konstytucyjny przy wprowadzaniu ustawowych ograniczeń wymaga od ustawodawcy wyważenia przeciwstawnych interesów obywateli, którzy są zainteresowani zachowaniem swoich danych w tajemnicy z jednej strony, a interesem podmiotu przetwarzającego dane z drugiej strony, dopuszczając ograniczenia tylko w przypadku istnienia przeważającego interesu publicznego. W przywołanym powyżej wyroku Federalny Trybunał Konstytucyjny odróżnił wyraźnie ograniczenia, które wprowadzane są wbrew woli obywatela oraz ograniczenia, które stosowane są za jego zgodą. W przypadku ograniczeń wprowadzanych bez zgody obywatela, Trybunał stawia szczególnie wysokie wymagania. Warunki oraz zakres ograniczeń muszą być określone w sposób jasny i zrozumiały dla obywatela, zgodnie z obowiązującą w państwie prawa zasadzie określoności norm prawnych (por. wyrok BVerfG 45,400).

Prawo ochrony danych osobowych uregulowane jest na płaszczyźnie federalnej oraz w ustawodawstwach poszczególnych krajów związkowych. Na poziomie związkowym obowiązuje Federalna ustawa o ochronie danych osobowych, która odnosi się do ochrony danych przez urzędy państwowe oraz podmioty niepubliczne. Natomiast ustawy o ochronie danych osobowych poszczególnych krajów dotyczą działalności urzędów krajowych. Ponadto przepisy o ochronie danych znaleźć można w licznych ustawach odnoszących się do poszczególnych dziedzin, takich jak prawo telekomunikacyjne.

Ustawa federalna o ochronie danych osobowych zawiera przepisy dotyczące dopuszczalności zbierania danych osobowych, obowiązków rejestracyjnych, zachowania poufności, gromadzenia, modyfikowania oraz wykorzystywania danych, jak również określające uprawnienia przysługujące jednostce, której dane dotyczą. Ustawa przewiduje ponadto roszczenie odszkodowawcze z tytułu wyrządzenia szkody wskutek naruszenia jej postanowień przez podmiot przetwarzający dane osobowe.

W celu nadzorowania przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych powoływani są niezależni pełnomocnicy ds. ochrony danych osobowych, którzy doradzają poszczególnym instytucjom i kontrolują ich działalność. Na szczeblu związkowym działa Federalny pełnomocnik ds. ochrony danych osobowych, który co dwa lata składa sprawozdanie ze swej działalności Bundestagowi. Ponadto pełnomocnik informuje Bundestag oraz opinię publiczną o istotnych kwestiach dotyczących ochrony danych osobowych.

Prawa na dobrach niematerialnych w Niemczech

Pod pojęciem praw na dobrach niematerialnych rozumie się prawa, których przedmiotem nie jest  przedmiot istniejący fizycznie, ale dobro nie mające postaci materialnej. Jest to dziedzina prawa prywatnego odnosząca się praw podobnych do prawa własności. Osoba, której przysługuje konkretne prawo, jest uprawniona do wyłącznego korzystania i rozporządzania danym dobrem niematerialnym. Jako dobra niematerialne klasyfikuje się m.in. utwory w rozumieniu prawa autorskiego takie jak książki czy muzyka, jak również wynalazki techniczne, znaki towarowe czy oznaczenia przedsiębiorstwa.

Prawo autorskie

Niemieckie prawo autorskie zostało uregulowane w ustawie o prawie autorskim z 9. września 1965 r. („UrhG”) i opiera się na tzw. teorii monistycznej, zgodnie z którą istnieje jednolite prawo autorskie, a uprawnienia osobiste i majątkowe autora nie podlegają rozdzieleniu. Prawem autorskim objęte są utwory o charakterze intelektualnym, m.in. utwory słowne, muzyczne czy plastyczne. Prawo do utworu powstaje z chwilą jego stworzenia. Wytwór ludzkiego intelektu musi spełniać określone kryteria, aby mógł zostać zakwalifikowany jako utwór, tzn. musi być indywidualną, intelektualną kreacją autora. Prawo autorskie chroni zarówno niematerialne, jak i materialne interesy autora i obejmuje tylko zewnętrzny sposób wyrażenia utworu, Pomysły i idee nie są chronione, a co za tym idzie – możliwa jest twórczość równoległa. Autor może dochodzić swoich praw w przypadku nieuprawnionego wykorzystania jego utworu. Prawo autorskie jako takie nie jest zbywalne, mogą zostać jednak ustanowione w drodze licencji prawa do korzystania z utworu na rzecz podmiotów trzecich. Prawo autorskie obowiązuje 70 lat po śmierci autora, a z chwilą jego śmierci przechodzi na spadkobierców.

Prawo patentowe

Prawo patentowe chroni wynalazki techniczne i jest unormowane w ustawie patentowej („PatG”) z 16 grudnia 1980 r. Patenty są udzielane na wynalazki z różnych dziedzin techniki, o ile są one nowe, powstały w wyniku twórczego działania i mogą być zastosowane w przemyśle. Prawo ochronne ma za zadanie chronić przed każdym nieuprawnionym wykorzystaniem wynalazku, jak również przed wynalazkami, które powstały jednocześnie. Prawo do patentu jest zbywalne bez ograniczeń, a długość ochrony to 20 lat. Patenty są zgłaszane do Niemieckiego Urzędu ds. Patentów i Znaków Towarowych.

Prawo znaków towarowych

Prawo znaków towarowych jest przedmiotem ustawy o znakach towarowych („MarkenG”) z 25 października 1994 r. i służy ochronie oznaczeń takich jak znaki towarowe czy firma przedsiębiorstwa. Przesłanką ochrony jest posiadanie odpowiedniej siły odróżniającej oraz brak potrzeby pozostawienia danego oznaczenia w domenie publicznej. Prawo ochronne powstaje z chwilą zarejestrowania znaku w Niemieckim Urzędzie ds. Patentów i Znaków Towarowych, a bez rejestracji w przypadku znaków renomowanych. Właściciel prawa do znaku może zabronić innym korzystania ze znaku. Prawo ochronne jest zbywalne i może istnieć bez ograniczeń czasowych, pod warunkiem jego przedłużenia co 10 lat.

Prawo wzorów przemysłowych

Prawo do wzoru przemysłowego oznacza uprawnienie do wyłącznego używania zewnętrznej formy estetycznej danego produktu. Regulacje ustawowe w tym zakresie znajdują się w ustawie o wzorach przemysłowych („DesignG”) z 12 marca 2004 r. Wzór przemysłowy musi być nowy i charakteryzować się określonym stopniem oryginalności. Prawo ochronne przysługuje projektantowi lub ewentualnie jego pracodawcy. Wzór musi zostać zgłoszony do odpowiedniego rejestru Niemieckiego Urzędu ds. Patentów i Znaków Towarowych, bowiem prawo ochronne powstaje z chwilą wpisu. Ochrona trwa przez 25 lat. Chronione są cechy zewnętrznej formy zarejestrowanego wzoru, które zostały oznaczone w zgłoszeniu. Zarejestrowany wzór nie może być używany przez podmioty trzecie bez zgody uprawnionego.

Prawo wzorów użytkowych

Ochrona wzorów użytkowych uregulowane jest w ustawie o wzorach użytkowych z 28 sierpnia 1986 r. Jako wzory użytkowe chronione są, podobnie jak w przypadku patentów, wynalazki techniczne, które są nowe, oparte na twórczym działaniu oraz mogą mieć zastosowanie przemysłowe. W przeciwieństwie do patentów przy rejestracji wzorów użytkowych wymogi te nie podlegają szczegołowemu badaniu. Okres trwania prawa ochronne wynosi maksymalnie 10 lat, a zatem jest krótszy niż w przypadku patentów.

Prawo pracy w Niemczech

Prawo pracy reguluje z jednej strony stosunki prawne pomiędzy pracodawcą a pracownikiem (indywidualne prawo pracy), a z drugiej strony pomiędzy związkami i organami reprezentującymi interesy pracowników a pracodawcą (zbiorowe prawo pracy).

W niemieckim systemie prawa pracy brak jest jednolitego aktu prawnego, który normowałby w wszystkie zagadnienia zwiazane z tą dziedziną prawa. Istnieje natomiast cały szereg ustaw, zawierających bardzo szczegółowe regulacje. Taki stan rzeczy należy tłumaczyć koniecznością ochrony pracowników, którzy są co do zasady słabszą stroną stosunku pracy przed narzucaniem niekorzystnych postanowień i wykorzystywaniem ze strony pracodawcy.

Historycznie niemieckie prawo pracy rozróżnia jeszcze pomiędzy pracownikami, którzy wykonują prace fizyczne (Arbeiter) a pracownikami umysłowymi (Angestellte). Jednakże w dzisiejszych czasach rozróżnienie to straciło na znaczeniu, a regulacje dotyczące obu grup pracowników zostały w ostatnich latach znacząco ujednolicone.

Jeszcze przed nawiązaniem stosunku pracy potencjalny pracodawca musi przestrzegać określonych obowiązków, na przykład z uwagi na zakaz dyskryminacji przy formułowaniu ogłoszeń o pracę obowiązuje. Również w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej pracodawca musi trzymać się wyznaczonych ustawowo granic.

Umowa o pracę

Umowa o pracę jest podtypem umowy zlecenia uregulowanej w § 611 niemieckiego kodeksu cywilnego (BGB). Poprzez zawarcie umowy o pracę powstaje pomiędzy pracodawcą a pracownikiem stosunek pracy. Pracodawcą może być osoba fizyczna lub osoba prawna. Pracownikiem jest osoba fizyczna, która na podstawie umowy cywilnoprawnej, pozostając w stosunku osobistej zależności, jest zobowiązana do świadczenia pracy na rzecz innej osoby, Umowa o pracę musi zawierać przynajmniej następujące postanowienia:

  • dane stron umowy,
  • miejsce świadczenia pracy,
  • data rozpoczęcia stosunku pracy,
  • wysokość wynagrodzenia i sposób jego zapłaty,
  • opis zadań,
  • terminy i okresy wypowiedzenia,
  • wymiar tygodniowego lub dziennego czasu pracy,
  • długość przysługującego urlopu,
  • ogólne wskazanie układów zbiorowych pracy lub porozumień zakładowych, mających zastosowanie do danego stosunku pracy.

Ustawowo nie jest wymagana forma pisemna umowy o pracę, jednakże jest zalecana dla celów dowodowych. Natomiast istotne postanowienia dotyczące stosunku pracy muszą zostać wręczone pracownikowi na piśmie.

W wyniku zawarcia umowy o pracę powstają dla obu stron wzajemne prawa i obowiązki. Do obowiązków pracodawcy należy m.in. zapłata umówionego wynagrodzenia, przydzielenie pracownikowi pracy, obowiązek ochrony socjalnej oraz równego traktowania. Pracodawca ma wobec pracownika uprawnienia kierownicze. Głównym obowiązkiem pracownika jest świadczenie pracy, przy czym pracownik nie jest zobowiązany do osiągnięcia określonego rezultatu. Do ubocznych obowiązków pracownika należy zachowanie rzetelności względem pracodawcy oraz dyskrecji.

Układ zbiorowy

 

W wielu branżach obok indywidualnych umów o pracę zawierane są tzw. układy zbiorowe pracy oraz porozumienia zakładowe. Stronami układy zbiorowych pracodawcy lub związki pracodawców po jednej stronie oraz związki zawodowe po drugiej. Porozumienia zakładowe obowiązują jedynie na obszarze konkretnego zakładu pracy i zawierają regulacje dla wielu indywidualnych umów o pracę. Zawarcie zbiorowego układu pracy ma na celu wyrównanie asymetrii między pracodawcą a pracownikiem, która charakteryzuje stosunek pracy.

Minimalne standardy obowiązujące przy ustalaniu treści stosunku pracy są określone w ustawie oraz w układach zbiorowych pracy. Umowa o pracę nie może odbiegać od tych standardów na niekorzyść pracownika, natomiast może zawierać postanowienia korzystniejsze.

Rozwiązanie stosunku pracy

Umowa o pracę może przestać obowiązywać wskutek upływu okresu, na jaki została zawarta, spełnienia się warunku rozwiązującego, zawarcia porozumienia o rozwiązaniu umowy, wyroku sądu stwierdzającego wygaśnięcie umowy, uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, jak również wskutek rozwiązania umowy bez wypowiedzenia lub za wypowiedzeniem przez pracodawcę lub pracownika. Jednostronne rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia wymaga istnienia ważnej przyczyny, zarówno po stronie pracodawcy, jak i pracownika. Natomiast rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem jest zwykłą formą zakończenia stosunku pracy, jednakże zachowane muszą zostać określone ustawowo lub umownie okresy wypowiedzenia.

W określonych przypadkach pracownicy są chronieni przed jednostronnym rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę. Odpowiednie uprawnienia pracowników są uregulowane w ustawie o ochronie pracowników przed nieuzasadnionym rozwiązaniem umowy o pracę, która dopuszcza wypowiedzenie umowy tylko z usprawiedliwionych społecznie przyczyn. W przypadku nieusprawiedliwionego wypowiedzenia, pracownikowi służy odwołanie do sądu pracy.

Prawo francuskie
Prawo spółekPrawo umówPrawo ochrony danych osobowychPrawo własności intelektualnejPrawo pracy

Prawo spółek

Francuskie prawo spółek obejmuje zbiór norm prawnych dotyczących wspólności majątku lub produkcji oraz określających zasady podziału związanych z nią zysków lub korzystania z generowanych przez nią oszczędności.

Jeśli chodzi o typologię spółek, istnieją różne ich rodzaje, dla których przewidziane są właściwe regulacje ustawowe. Należy wskazać dwa podstawowe rodzaje: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością.

Różnica pomiędzy tymi spółkami opiera się na podstawowym kryterium, tj. zakresie odpowiedzialności wspólników. W spółce z nieograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy odpowiedzialni są za długi spółki i w pełni pokrywają poniesione przez nią straty.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za długi spółki i pokrywają straty wyłącznie do wysokości wniesionych przez siebie wkładów, co oznacza, że nie mogą ponieść wyższych strat, niż to, co wnieśli do spółki.

Rozróżniamy pięć typów spółek regulowanych prawem spółek handlowych. Dzielą się one na spółki osobowe i spółki kapitałowe.

W przypadku spółek osobowych głównym substratem są wspólnicy spółki, którzy tworzą spółkę i zgadzają się na wspólne podjęcie ryzyka (SNC: société en nombre collectif (spółka jawna) i SCS: société en commandite simple (spółka komandytowa).

W przypadku spółek kapitałowych, substrat kapitałowy odgrywa istotniejszą rolę niż substrat osobowy.

Do spółek kapitałowych należą:

SA: Société Anonyme (spółka akcyjna)

SARL : Société à responsabilité limitée (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością)

SAS : Société par Action simplifiée (spółka akcyjna uproszczona)

SE : Société Européenne (spółka europejska)

SCA : Société en commandite par action (spółka akcyjno-komandytowa)

Prawo umów

Prawo umów to dziedzina francuskiego prawa cywilnego, której przedmiotem są umowy cywilnoprawne. Prawo umów należy strukturalnie do dziedziny prawa zobowiązań oraz prawa odszkodowawczego.

Prawo umów we Francji zostało skodyfikowane w 1804 roku zgodnie z duchem teorii oświeceniowych, a za jego podstawę została przyjęta reguła autonomii woli stron. Od tamtego czasu prawo umów we Francji podlega trzem głównym zasadom: swobody umów, konsensualizmu oraz mocy wiążącej umów. Z uwagi na to, że teoria autonomii woli nie może być absolutna, została ona jednak częściowo zrelatywizowana i ograniczona przepisami prawa.

Umowy klasyfikowane są w różny sposób: według ich przedmiotu, formy lub obowiązków stron. Istnieją również inne rozróżnienia, na przykład według typu umowy lub stopnia przysługującej stronom swobody w zakresie kształtowania treści umowy.

Prawo ochrony danych osobowych

Prawo ochrony danych osobowych to zbiór norm prawnych, umożliwiających jednostce sprawowanie kontroli nad przetwarzaniem takich danych. Francuski ustawodawca jako jeden z pierwszych zajął się tą kwestią w związku z pojawieniem się technologii komputerowej, która umożliwia szybkie przetwarzanie znacznych ilości danych. Ustawa nazwana „Informatyka i swobody” ma na celu ochronę jednostki przed nadużywaniem możliwości związanych z komputerowym przetwarzaniem danych osobowych.

Zgodnie z ustawą „Informatyka i swobody” z 1978 roku, w odniesieniu do sektora prywatnego dane te mogą być gromadzone, przetwarzane i przechowywane przez instytucję lub przedsiębiorstwo wyłącznie, jeżeli osoba lub dział odpowiedzialny za takie działania złożył wcześniej deklarację w CNIL (Commission nationale de l’Informatique et des Libertés – Krajowa Komisja Informatyki i Swobód), która potwierdzana jest poprzez nadanie numeru rejestracyjnego. Numer ten musi być podany na stronie internetowej wraz z adresem kontaktowym działu zarządzającego plikami danych osobowych.

Od czasu wejścia w życie ustawy o codziennej ochronie z 2001 r., zmienionej ustawą z 2006 r. w sprawie walki z terroryzmem, dostawcy Internetu i operatorzy telekomunikacyjni zobowiązani są do przechowywania danych o połączeniach użytkowników i udostępnienia ich na żądanie organów policyjnych.

Osoba odpowiedzialna za pliki lub przetwarzanie danych osobowych musi poinformować osoby, których dane są przetwarzane o celu przetwarzania danych, tożsamości odbiorców tych informacji i prawach, które przysługują jednostkom na mocy art. 32 i 38 ustawy „Informatyka i swobody” z 1978 roku.

Partie polityczne, kościoły, związki zawodowe i stowarzyszenia nie są zobowiązane do zgłaszania listy swoich członków w CNIL. Strony internetowe prowadzone przez osoby fizyczne w ramach użytku prywatnego również zwolnione są z takiego zgłoszenia zgodnie ze zwolnieniem od zgłoszenia nr 62 CNIL.

Francuska ustawa jako „dane wrażliwe” definiuje dane osobowe, które w sposób bezpośredni lub pośredni ujawniają pochodzenie rasowe bądź etniczne, opinie polityczne, światopoglądowe lub religijne, przynależność do związków zawodowych, stan zdrowia, życie seksualne oraz dane dotyczące przestępstw, wyroków i środków bezpieczeństwa. Do takich dane znajdują zastosowanie specjalne zasady. Zabronione jest gromadzenie i zapisywanie takich danych. Wyłącznie organy państwowe (policja, wywiad ogólny itd.) są, po spełnieniu pewnych warunków, zwolnione ze wskazanego zakazu.

Prawo własności intelektualnej

Prawo własności intelektualnej to zbiór norm prawnych, mających na celu ochronę wytworów ludzkiej działalności, które stanowią dobra niematerialne.

W ramach prawa własności intelektualnej można wyróżnić dwie grupy chronionych dóbr:

–           dzieła same w sobie i nie mające celu użytkowego, tj. prawo autorskie obejmujące ochronę dzieł literackich i artystycznych. Nie znaczy to jednak, że dzieła te nie mogą być one związane z działalnością gospodarczą ;

–           własność przemysłowa, w przypadku której wytwór myśli ludzkiej ma przede wszystkim charakter użytkowy.

W zakresie własności przemysłowej należy odróżnić wynalazki oraz wzory przemysłowe, czyli wytwory działalności intelektualnej, które są produkowane na skalę przemysłową :

Wynalazki mające na celu rozwiązanie danej kwestii technicznej. Służą do uzyskania okereślonego rezultatu. Zadaniem prawa jest ochrona takiego wynalazku poprzez jego zastrzeżenie na gruncie wyłącznego prawa do jego używania, czyli patentu.

Estetyczne lub ozdobne wzory przemysłowe, które nadają wyrobom przemysłowym indywidualny wygląd. Różnią się one od wytworów przemysłowych technicznych. Na przykład rysunki i wzory chronione są prawem. Wyrobom przemysłowym nadaje się konkretną estetykę, tak by odbiorcy mogli rozpoznać produkt na podstawie jego formy. Ma to wpływ na decyzję o zakupie (np. buteleczka perfum). Jeśli przedmiot ma szczególną formę estetyczną, prawo własności przemysłowej może obowiązywać nawet wówczas, gdy przedmiot sam w sobie nie jest chroniony patentem.

Prawo Pracy

Prawo pracy to dziedzina prawa regulująca stosunki wynikające z umowy o pracę, zawieranej pomiędzy pracodawcami a pracownikami. We Francji stosunki te charakteryzują się istnieniem podległości prawnej pracowników w stosunku do pracodawców. Prawo pracy ma zatem na celu uregulowanie owej podległości i złagodzenie braku równości pomiędzy poszczególnymi stronami umowy o pracę. Zasady prawa pracy nie znajdują zastosowania do urzędników państwowych zatrudnionych na stałe i kontraktowych, ani też do osób świadczących usługi na zasadzie samozatrudnienia.

W dziedzinie prawa pracy przenikają się kwestie polityczne, gospodarcze i społeczne. Określając aktualne warunki zatrudnienia pracowników, prawo pracy wywiera wpływ na obecny i przyszły rynek pracy, jak również na rynkową konkurencyjność przedsiębiorstw oraz na gospodarkę narodową. Problematyka nowelizacji przepisów prawa pracy, jego zakresu i trybu wzbudza za każdym razem kontrowersje i jest przedmiotem publicznej debaty.

Normy francuskiego prawa pracy wynikają ze źródeł prawa międzynarodowego, krajowego oraz norm regulujących wykonywanie poszczególnych zawodów. Współistnienie różnych źródeł prawa wymaga pewnej elastyczności norm, których zastosowanie może różnić się w zależności od warunków zatrudnienia pracowników.

Źródła prawa międzynarodowego to przede wszystkim konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy ratyfikowane przez Francję. Obejmują one również konwencje Rady Europy, a mianowicie Europejską Konwencję Praw Człowieka i Europejską Kartę Społeczną  oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wreszcie, na prawo pracy składają się przepisy prawa Unii Europejskiej, uregulowane głównie w aktach prawa wtórnego.

Należy zwrócić uwagę, że pomimo istnienia norm polityki społecznej Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dąży obecnie do podporządkowania praw społecznych swobodom i prawom gospodarczym.

W ramach prawa krajowego prawo pracy stanowione jest zgodnie z uprawnieniami legislacyjnymi i regulacyjnymi wskazanymi w artykułach 34 i 37 Konstytucji. Niektóre z tych norm są opracowywane w następstwie polityki umownego negocjowania ze związkami zawodowymi i pracodawcami. Ponadto orzecznictwo Izby Społecznej Sądu Najwyższego, a także w mniejszym stopniu Rady Stanu, stanowi źrodło wykładni prawa pracy.

Ponadto na system prawa pracy składają się normy zawodowe, których zakres i moc wiążąca normowane są ustawowo i na podstawie reguł określanych przez związki zawodowe. Na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym stosunki pracy w zakresie jednego lub kilku stanowisk pracy regulowane są układami zbiorowymi. Poszczególne stosunki pracy są również regulowane postanowieniami umowy o pracę, jednostronnymi zobowiązaniami i wewnętrznymi regulaminami.